Ankerkuilmetingen geven beter beeld van plasticvervuiling in Rijn en Waal

Plastic dat via de rivieren naar zee stroomt, is een groot milieuprobleem. Het belandt uiteindelijk in de Noordzee en veroorzaakt de ‘plastic soep’. Om beter te begrijpen welke soorten plastic in onze rivieren voorkomen en hoe dit zich verspreidt, doet Rijkswaterstaat samen met stagiaires onderzoek naar plastic in de Rijn en Waal. Met een groot net (ankerkuil) vissen zij plastic uit het rivierwater. Het team van Rijkswaterstaat analyseert dit plastic. Na Emma van Veenendaal (analyse vangsten voorjaar 2023) en Laura Savonije (hygiënedoekjes experiment en analyse vangsten najaar 2023), rondden onlangs nog drie stagiaires hun onderzoeken af. Dat levert nieuwe inzichten op!

De eerdere onderzoeken door Emma en Laura en de nieuwe onderzoeken van de drie stagiaires geven een goed beeld van plastic in de Rijn en Waal. In het voorjaar van 2024 deden zij onderzoek naar de samenstelling van plastic in de Rijn en voerden een speciaal experiment uit met vochtige doekjes. Daarna volgden metingen in de Waal in het najaar van 2024 en het voorjaar van 2025, waarbij zij verschillen tussen locaties en seizoenen onderzochten. In diezelfde periode voerden zij ook het derde onderzoek uit. Hierbij vergeleken zij metingen in Duitsland en Nederland om de herkomst van het plastic beter te begrijpen.

Hieronder staan alvast de belangrijkste resultaten op een rij:

• Vochtige doekjes breken nauwelijks af in het rivierwater;
• Folies en verpakkingsmateriaal van snacks, snoep, chips en sigaretten komen het meest voor;
• In Duitsland is het formaat van het plastic groter dan in Nederland
• Aan de linkerkant van de Waal wordt meer plastic ingevangen dan aan de rechterkant;
• Een deel van het plastic in Nederland stroomt al vanuit Duitsland de Rijn in, maar er is zeker ook Nederlandse toevoeging;
• De hoeveelheid plastic in het water neemt sterk toe op momenten met veel regen of hoge waterstanden.

Lees verder voor meer informatie over de onderzoeken.

Afbraak van vochtige doekjes in rivierwater

Tijdens metingen in het voorjaar van 2024 onderzocht het team al welke soorten plastic in de Rijn voorkomen. Daarbij testten zij de afbraak van vochtige doekjes in het rivierwater. Uit het onderzoek blijkt dat deze doekjes nauwelijks afbreken in het water. Het merendeel van de biologische doekjes verdween na 10 weken pas volledig en de plastic doekjes bleven na 42 weken nog grotendeels intact. Daardoor vormen deze doekjes een hardnekkige vorm van vervuiling. Ook ontdekten de onderzoekers dat folies, verpakkingsmateriaal van snacks, snoep, chips en sigaretten veel voorkomen in de vangst.

Lees het onderzoek van Emma de Busschère: ‘Naar een gezonde Rijn: een analyse van het plasticafval in het voorjaar van 2024 en de afbraak van vochtige doekjes’ (Engels).

Verschillen in rivierplastic per locatie en seizoen

Tussen 2023 en 2025 waren er in verschillende seizoenen plastic metingen in de Waal, om de variatie van de samenstelling van plastic per locatie en seizoen te onderzoeken. Het afval dat onderzoekers vonden in het najaar van 2023 is in formaat groter dan wat ze in 2024 vonden. Ook per locatie verschillen de hoeveelheden en soorten plastic. Aan de linkerkant van de Waal treffen de onderzoekers veel hogere concentraties plastic aan dan aan de rechterkant. Dit geldt vooral voor sommige afval categorieën, zoals vochtige doekjes, maandverband en plastic bekertjes, doppen, deksels en voedselbakjes. De verschillen per kant zijn overduidelijk en kunnen we niet verklaren door afvoervariatie tijdens de metingen. Dit laat zien dat plastic zich niet overal en altijd hetzelfde gedraagt, en dat die verschillen belangrijk zijn om goed te kunnen meten en beheren.

Lees meer over het onderzoek van Florine Bezoen: ‘Veranderingen in de samenstelling en verspreiding van plastic in de Waal: inzicht in samenstelling, diversiteit en seizoensverschillen met ankerkuilmetingen’ (Engels).

Herkomst plasticafval in de rivier

In het derde onderzoek, in het najaar van 2024 en het voorjaar van 2025, vergeleken onderzoekers de metingen in Duitsland en Nederland. De analyses laten zien dat een groot deel van het plastic in de rivier in Nederland, al in Duitsland de Rijn instroomt. Door de aanwezigheid van plastic dat nog te herkennen is en niet versleten, weten we dat er ook veel in Nederland in de rivier terechtkomt. Daarnaast is er een aanwijzing dat veel plastic vanaf schepen de rivier in komt, doordat we in Duitsland net zo veel Nederlands plastic aantreffen als in de Waal in Nederland.

Vooral op de momenten waarop er veel water door de rivier stroomt, neemt de hoeveelheid plastic sterk toe. Hierbij kwamen verschillende soorten plastic voorbij, waarvan het meest voorkomende plastic bestond uit ‘niet-identificeerbaar’ plastic, zacht voedselverpakkingsplastic en sigarettenverpakkingen. Dit laat zien dat regen of hoge waterstanden een belangrijke rol spelen in de verspreiding van plastic en welke soorten plastic dat zijn. De belangrijkste bronnen van het afval zijn straatvuil en afval dat via het riool in de rivier terechtkomt. Ook vinden we producten die men bij het onderhoud van schepen gebruikt.

Lees het onderzoek van Lenette de Gier: ‘Met de stroom mee: herkomst, verspreiding en invloed van afvoer op plasticervervuiling in Rijn en Waal met ankerkuilmetingen’ (Engels).

Waar dragen de onderzoeken aan bij?

De inzichten uit deze onderzoeken helpen om beter te begrijpen waar plastic in de Rijn vandaan komt, hoe het zich verspreidt en welke maatregelen effectief kunnen zijn om vervuiling terug te dringen. Zo werken we stap voor stap aan een schonere Rijn en Waal.